ตะขาบเป็นสัตว์เลื้อยคลานที่มีหลายขาและมีพิษอยู่ที่เขี้ยวซึ่งใช้กัดเหยื่อหรือต่อสู้เมื่อรู้สึกถูกคุกคาม ตะขาบที่พบบ่อยในประเทศไทยมีหลายชนิด แต่ส่วนใหญ่เป็นตะขาบบ้านหรือตะขาบสวนที่มีสีแดงหรือน้ำตาล เมื่อกัดแล้วจะทำให้รู้สึกเจ็บแสบเหมือนไฟไหม้ มีอาการบวมแดงและร้อนบริเวณแผล เพราะพิษของตะขาบจะออกฤทธิ์ต่อระบบประสาท ทำให้เกิดอาการปวดจี๊ดและอาจปวดลามไปยังรอบๆ แผลได้ ถ้าผู้ถูกกัดแพ้พิษอาจมีอาการรุนแรง เช่น เวียนหัว คลื่นไส้ หรือหายใจติดขัด ซึ่งต้องรีบไปพบแพทย์ทันที แม้ส่วนใหญ่พิษจะไม่ถึงตาย แต่ถ้าไม่ดูแลแผลให้ดีอาจเกิดการติดเชื้อได้ง่าย
ตะขาบกัดใช้อะไรทา? วิธีปฐมพยาบาลเบื้องต้น
เมื่อโดนตะขาบกัด สิ่งสำคัญคือการตั้งสติแล้วล้างแผลทันทีด้วยน้ำสะอาดหรือน้ำสบู่เพื่อล้างสิ่งสกปรกและเชื้อโรคออก จากนั้นซับให้แห้งแล้วทายาฆ่าเชื้อ เช่น โพวิโดนไอโอดีน หรือเบตาดีน เพื่อป้องกันการติดเชื้อ ถ้ารู้สึกปวดมากสามารถทายาแก้ปวดที่มีตัวยา lidocaine เพื่อลดความเจ็บ หรือรับประทานยาแก้ปวดพาราเซตามอล ถ้ามีอาการบวมมากให้ประคบเย็นเพื่อลดบวมและปวด อย่าใช้มีดกรีดแผลหรือดูดพิษเพราะจะทำให้แผลติดเชื้อมากขึ้น และถ้าอาการไม่ดีขึ้นภายใน 2-3 วัน หรือมีอาการแพ้รุนแรงเช่นหายใจไม่ออก ให้รีบไปโรงพยาบาลทันที
ตะขาบกัดใช้อะไรทาให้หายเร็ว? ยาและครีมแนะนำจากเภสัช
สำหรับยาทาที่ช่วยให้แผลตะขาบกัดหายเร็วและลดอาการปวดได้ดี ได้แก่ ครีมหรือเจลแก้ปวดที่มี lidocaine เพื่อบรรเทาอาการแสบ เจ็บ และครีม steroid ชนิดอ่อน เช่น hydrocortisone เพื่อลดการอักเสบ แต่ไม่ควรใช้เกิน 3-5 วันโดยไม่ปรึกษาแพทย์ หากมีอาการแพ้หรือผื่นขึ้นควรหยุดใช้ทันที ยาแก้แพ้แบบรับประทาน เช่น cetirizine หรือ loratadine จะช่วยลดอาการคันและบวมได้ และควรทายาฆ่าเชื้อร่วมด้วยทุกครั้งเพื่อป้องกันการติดเชื้อ สำหรับใครที่อยู่ในพื้นที่ห่างไกลและไม่มีครีมเหล่านี้ อาจใช้สมุนไพรบรรเทาเฉพาะหน้า เช่น น้ำมันมะพร้าวหรือขมิ้นชันทาก่อนเพื่อช่วยลดการอักเสบในเบื้องต้น
ตะขาบกัดแล้วหายกี่วัน?
ส่วนใหญ่แผลจากตะขาบกัดจะหายภายใน 3-7 วัน ขึ้นอยู่กับขนาดของตะขาบ พิษที่ปล่อยออกมา และสภาพร่างกายของแต่ละคน ถ้าเป็นตะขาบตัวใหญ่หรือคนที่มีโรคประจำตัว เช่น เบาหวาน แผลอาจหายช้ากว่าปกติ อาการปวดบวมมักจะรุนแรงในวันแรก จากนั้นจะค่อยๆ ดีขึ้น ถ้าผ่านไป 2-3 วันแล้วยังมีอาการบวมแดงมากขึ้น รู้สึกแสบ หรือมีหนองไหลออกมา อาจเป็นสัญญาณของการติดเชื้อแบคทีเรีย ควรรีบไปพบแพทย์เพื่อรับยาฆ่าเชื้อที่เหมาะสม
ตะขาบกัดใช้อะไรทา? สมุนไพรไทยช่วยได้จริงหรือไม่
สมุนไพรไทยหลายชนิดสามารถใช้บรรเทาอาการตะขาบกัดได้ในเบื้องต้น เช่น ขมิ้นชันที่มีสาร curcumin ช่วยลดการอักเสบและฆ่าเชื้อโรค ใบพลูมีฤทธิ์ต้านเชื้อแบคทีเรียและบรรเทาปวด เมื่อนำมาตำพอแหลกแล้วทาบริเวณแผลจะช่วยได้ น้ำมันมะพร้าวก็ช่วยลดการระคายเคืองและให้ความชุ่มชื้นกับแผลทำให้แผลแห้งเร็วขึ้น อย่างไรก็ตาม สมุนไพรเหล่านี้เป็นเพียงการดูแลเบื้องต้น ไม่สามารถถอนพิษได้ จึงยังคงต้องทำความสะอาดแผลและทายาฆ่าเชื้อร่วมด้วยเสมอ
ป้องกันตะขาบกัดได้อย่างไร
การป้องกันตะขาบกัดทำได้โดยการดูแลความสะอาดภายในบ้าน ไม่ปล่อยให้มีเศษใบไม้ กองไม้ หรือสิ่งของที่อับชื้น เพราะตะขาบชอบอยู่ในที่เย็นและมืด ปิดช่องว่างตามประตู หน้าต่าง และท่อระบายน้ำให้มิดชิด ก่อนเข้านอนควรตรวจดูบริเวณรอบเตียงหรือใต้ผ้าห่ม ถ้าต้องทำงานในสวนหรือพื้นที่รก ควรสวมถุงมือ รองเท้าบูท และกางเกงขายาว เพื่อป้องกันการถูกกัดโดยไม่รู้ตัว Hirono V5
คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับตะขาบกัดใช้อะไรทา
หลายคนสงสัยว่าเมื่อโดนตะขาบกัดสามารถทายาหม่องได้หรือไม่ คำตอบคือยาหม่องช่วยให้รู้สึกเย็นและบรรเทาปวดเล็กน้อย แต่ไม่ได้ช่วยรักษาพิษตะขาบโดยตรง บางคนถามว่าควรประคบร้อนหรือเย็น คำแนะนำคือให้ประคบเย็นใน 24 ชั่วโมงแรกเพื่อลดบวมและปวด หลังจากนั้นถ้ายังปวดตึงสามารถประคบร้อนสลับเย็นได้ และอีกคำถามคือใช้น้ำส้มสายชูทาได้หรือไม่ คำตอบคือไม่ควรใช้น้ำส้มสายชูเพราะไม่มีผลในการถอนพิษ แต่ควรใช้น้ำสบู่ล้างแผลและทายาฆ่าเชื้อแทนเพื่อความปลอดภัย